Zaštita depozita je sistem osiguranja deponenata od gubitka njihovih depozita ili dijela depozita u slučaju stečaja banke u kojoj deponent ima novčana sredstva, na način da se deponentu u propisanom roku omogući raspolaganje sredstvima do zakonom garantovanog iznosa.
U slučaju stečaja banke, Fond za zaštitu depozita garantuje isplatu do 50.000 € po deponentu, po banci, bez obzira na broj i vrstu depozita u toj banci.
Iznos za isplatu se utvrđuje sabiranjem stanja na svim računima koje deponent ima u banci i oduzimanjem dospjelih obaveza deponenta prema banci, na dan otvaranja stečaja.
Zaštita depozita obuhvata depozite fizičkih i pravnih lica, rezidenata i nerezidenata. Zaštićene su sve vrste depozita na ime vlasnika, uključujući žiro račune, tekuće račune i štedne uloge.
U slučaju stečaja banke, Fond za zaštitu depozita garantuje isplatu depozita do 50.000 € po deponentu, po banci, bez obzira na broj i vrstu depozita u toj banci.
Sve banke koje imaju dozvolu za rad od Centralne banke Crne Gore automatski su uključene u sistem zaštite depozita, što znači da su osigurani depoziti u svim bankama u Crnoj Gori.
Za osiguranje depozita u bankama nadležan je Fond za zaštitu depozita, koji, u slučaju stečaja banke, deponentima garantuje isplatu depozita do garantovanog iznosa i u predviđenom roku.
Osiguranje depozita besplatno je za sve deponente – fizička i pravna lica/ rezidente i nerezidente. Banke su obavezne da Fondu plaćaju premiju za osiguranje depozita
Zaštićeni su depoziti sledećih kategorija deponenata:
- fizičkih lica -rezidenti/nerezidenti;
- pravnih lica- rezidenti/nerezidenti
Izuzeća iz zaštite depozita preciziran su Zakonom o zaštiti depozita, članom 6, stav 2
- depoziti pravnih lica koja se bave poslovima osiguranja i reosiguranja u skladu sa zakonom kojim se regulišu poslovi osiguranja i reosiguranja;
2) depoziti državnih organa i organizacija i organa i organizacija opštine, odnosno drugog oblika organizovanja lokalne samouprave;
3) depoziti fondova za obavezno zdravstveno, penzijsko i socijalno osiguranje u skladu sa zakonima kojim se uređuje obavezno zdravstveno, penziono i socijalno osiguranje;
4) depoziti dobrovoljnih penzionih fondova i društava za upravljanje penzionim fondovima u skladu sa zakonom kojim se uređuje poslovanje dobrovoljnih penzionih fondova;
5) depoziti investicionih društava u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište kapitala;
6) depoziti investicionih fondova i društava za upravljanje investicionim fondovima u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište kapitala;
7) depoziti kreditnih institucija, bez obzira na njihovo sjedište, koji glase na njihovo ime i koji se vode za njihov račun;
8) depoziti finansijskih institucija u skladu sa zakonom kojim se uređuje poslovanje kreditnih institucija;
9) depoziti lica koja direktno ili indirektno učestvuju sa 10% ili više u kapitalu ili glasačkim pravima u toj kreditnoj instituciji;
10) depoziti lica koja su članovi organa upravljanja i/ili stalnih tijela organa upravljanja kreditne institucije, koji su te funkcije obavljali na dan nastupanja zaštićenog slučaja ili u periodu posljednjih 12 mjeseci prije nastupanja zaštićenog slučaja;
11) depoziti matičnih, povezanih i zavisnih društava sa kojima kreditna institucija, u kojoj je nastupio zaštićeni slučaj, čini grupu.
12) depoziti lica koja su vršila reviziju finansijskih izvještaja kreditne institucije u periodu 36 mjeseci prije dana nastupanja zaštićenog slučaja;
13) depoziti subjekata za zajednička ulaganja u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište kapitala;
14) depoziti koji proizlaze iz transakcija za koju je pravosnažnom sudskom odlukom utvrđeno da je povezana sa pranjem novca ili finansiranjem terorizma;
15) depoziti lica za koja je, izvještajem o kontroli Centralne banke, utvrđeno da su doprinijeli pogoršanju finansijskog stanja kreditne institucije;
16) depoziti lica koji ne glase na ime, odnosno depoziti čiji vlasnik nije identifikovan do dana nastupanja zaštićenog slučaja (neimenovani depoziti);
17) obaveze iz dužničkih hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata koje je izdala ili čiju isplatu garantuje kreditna institucija u kojoj je nastupio zaštićeni slučaj;
18) potraživanja klijenata investicionog društva, klijenata kreditne institucije za koje kreditna institucija pruža investicione usluge i klijenata društva za upravljanje investicionim fondovima, kada društvo pruža investicione usluge, koje su uključene u sistem zaštite investitora u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište kapitala;
19) instrumenti deponenata kreditne institucije u kojoj je nastupio zaštićeni slučaj, koji su uključeni u
regulatorni kapital kreditne institucije u skladu sa zakonom kojim se uređuje poslovanje kreditnih institucija.
Kada nastane zaštićeni slučaj, odnosno kada se pokrene stečajni postupak nad nekom bankom donošenjem Rješenja Savjeta Centralne Banke Crne Gore, Fond isplaćuje garantovane depozite preko jedne ili više banaka.
Stečajni upravnik banke dužan je da, u roku od 10 radnih dana od dana nastanka zaštićenog slučaja, dostavi Fondu podatke i dokumentaciju u vezi sa depozitima te banke. Nakon utvrđivanja visine garantovanih depozita i broja deponenata, Fond pokreće postupak isplate.
Postupak isplate mora otpočeti najkasnije 15 radnih dana od dana uvođenja stečaja. Fond je dužan da, najkasnije u roku od 15 radnih dana do 31.12.2020, odnosno 10 radnih dana u periodu od 01.01.2021. do 31.12.2023. a nakon toga, najkasnije u roku 7 radnih dana od dana nastanka zaštićenog
slučaja, stavi na raspolaganje deponentima iznos obračunatog garantovanog depozita.
Fond će o uslovima i načinu isplate garantovanih depozita obavijestiti javnost, odnosno deponente banke u stečaju, u najmanje dva štampana medija koja se distribuiraju na teritoriji Crne Gore i na svojoj internet stranici.
Ukoliko deponent ima sredstva u dvije banke, u slučaju prestanka rada obje banke po osnovu pokretanja stečaja, deponent ima pravo na garantovani iznos do 50.000 eura u svakoj od tih banaka (maksimalno do 100.000 eura).
U slučaju spajanja ili pripajanja banaka, deponent ima pravo na isplatu onog osiguranog iznosa koji bi mu pripao u skladu sa zakonom u slučaju da nije došlo do spajanja, odnosno pripajanja banaka, u roku od tri mjeseca od dana spajanja, odnosno pripajanja.
Najkasnije 30 dana prije dana isteka ovog roka, banka kod koje se nalaze zaštićeni depoziti deponenta spojenih ili pripojenih banaka u skladu sa zakonom obavještava deponente o danu isteka prava na zasebno pokriće.
Depoziti koji predstavljaju privremeni visoki saldo zaštićeni su u dodatnom iznosu do 30.000 eura, šest mjeseci nakon knjiženja ili od trenutka kada ti depoziti postanu pravno prenosivi.
Depozitima koji predstavljaju privremeni visoki saldo smatraju se depoziti koji potiču od:
1) prodaje stambene nepokretnosti u kojoj je deponent imao prebivalište,
2) transakcija vezanih za: sklapanja braka, razvod, otpremnine za penzionisanje, otpuštanje, invaliditet ili smrt;
3) isplate naknade iz osiguranja ili odštete za žrtve krivičnih djela ili grešaka pravosudnih organa, državnih organa, organa državne uprave i organa lokalne samouprave.
Rješenje o ispunjavanju uslova za isplatu depozita koji predstavljaju privremeni visoki saldo donosi direktor Fonda.
Primjer: Deponent je prodao stambenu neepokretnost u kojoj je imao prebivaleste i njegov ukupni iznos potraživanja je 80.000 eura.
Fond za zaštitu depozita u ovom slučaju, u zakonski predviđenom roku, isplaćuje deponentu iznos od 80.000 eura. Dakle 50.000 eura kao iznos garantovanog depozita I 30.000 eura kao privremeno visoki saldo.
Isplata garantovanog depozita vrši se u eurima, a depoziti u valuti koja nije euro preračunavaju se u euro po kursu te valute važećem na dan nastanka zaštićenog slučaja, sa kursne liste koju objavljuje Centralna banka.
Pravo na isplatu garantovanog depozita zastarijeva protekom tri godine od dana nastanka zaštićenog slučaja.
Ako je ukupno potraživanje deponenta veće od 50.000 eura, razlika se nadoknađuje u stečajnom postupku.
Primjer: Ukupni iznos potraživanja je 60.000 eura.
Fond za zaštitu depozita u ovom slučaju, u zakonski predviđenom roku, isplaćuje deponentu iznos od 50.000 eura. Nenaplaćeni iznos depozita (10.000) deponent potražuje iz stečajne mase banke, u skladu sa Zakonom o stečaju i likvidaciji.
